Zeven organisaties starten campagne tegen etnisch profileren door Belgische politie
Als de politie je, zonder gegronde reden, controleert omwille van je huidskleur, dan heeft dat een immense impact. Het is vernederend, frustrerend en schaadt het vertrouwen in de politie. Bovendien is etnisch profileren geen doeltreffende politietechniek. Zeven Belgische organisaties starten daarom een campagne om deze discriminerende praktijk te stoppen.
Onder de noemer ‘Niet Normaal – Stop etnisch profileren’ zullen Amnesty International, JES Brussel, Liga voor Mensenrechten, Minderhedenforum, Uit De Marge, Ligue des Droits Humains, MRAX en activist Yassine Boubout de komende twee jaar het publiek sensibiliseren rond etnisch profileren door de politie. De campagne formuleert ook vijf concrete aanbevelingen aan politici en politie om etnisch profileren te tackelen.
“Voor veel mensen is etnisch profileren een vaag concept, sommigen weten zelfs niet dat het gebeurt”, zegt Eveline Vandevelde, coördinator van de campagne. “Maar voor mensen met een migratieachtergrond is het soms zo aanwezig dat het bijna een ‘normaal’ deel van hun leven lijkt. Een politiecontrole kan gebeuren op elke hoek van de straat. Als dat gebeurt omwille van iemands kleur of afkomst, kan dat lang blijven nazinderen.”
“Met onze campagne willen we meer aandacht vragen voor etnisch profileren. Het helpt niets of niemand vooruit, want het stigmatiseert en vervreemdt mensen met een migratieachtergrond. Tegelijk blijkt uit onderzoek dat het geen doeltreffende politietechniek is. Dat het toch nog gebeurt, is dus niet normaal.”
Verschillende mensen getuigden voor de campagne over hun ervaring. Zo werd Mostafa gecontroleerd omdat hij aan de tramhalte ‘verdacht veel’ op zijn gsm aan het tokkelen was. “Waar gaan we naartoe als mensen het normaal vinden dat je zomaar in het wilde weg wordt opgepakt en gefouilleerd? Is het dan zo ver gekomen dat ik mijn baard moet afscheren?”, vraagt hij zich af in zijn getuigenis. “Het is een vernedering.”
“De nieuwe campagne wil de stem van deze getuigenissen versterken en roept mensen op om ook hun persoonlijke getuigenis te delen op sociale media onder #nietnormaal”, zegt Eveline Vandevelde.
Corona
Het feit dat zelfs in coronatijden afgelopen weekend heel wat protestacties tegen etnisch profileren, politiegeweld en structureel racisme plaatsvonden in verschillende Belgische steden, toont aan dat deze problematieken vandaag nog steeds de nodige aandacht vragen. Ook de voorbije weken doken onrustwekkende signalen op over etnisch profileren tijdens de lockdown, onder meer via een bevraging van jeugdwerkorganisatie Uit De Marge. Ook het project van de Ligue des Droits Humains, Police Watch, kreeg meer meldingen van discriminatie door politie tijdens de lockdown. Deze berichten suggereren dat de politie de maatregelen kordater handhaaft in buurten waar veel mensen met een migratieachtergrond leven. Ook bij de dood van de jongeman Adil in Anderlecht, legden kennissen en straathoekwerkers de link met een context van etnisch profileren.
Voor politiemensen is het niet altijd eenvoudig om te beslissen wanneer ze overgaan tot een controle. Onderzoek van Amnesty International wees uit dat die onduidelijkheid, gecombineerd met – vaak onbewuste – stereotypen en vooroordelen, de deur kan openzetten naar etnisch profileren. “Die moeilijkheden die politiemensen ervaren, zijn niet verdwenen tijdens de lockdown”, stelt Eveline Vandevelde. “En dat terwijl het totaal aantal controles fel gestegen is.”
“Lockdown of niet, we moeten er niet aan twijfelen dat etnisch profileren bestaat. Politiemensen hebben dit zelf bevestigd in een onderzoek van Amnesty International,” stelt Eveline Vandevelde. “Die erkenning is een eerste stap. Nu is het hoog tijd voor een plan van aanpak.”
De geesten rijpen
De campagne formuleert vijf kernaanbevelingen voor politici en politie. “Burgemeesters, korpschefs en de minister van Binnenlandse zaken hebben de sleutels in handen om deze vorm van discriminatie naar het verleden te bannen. Zij moeten dringend werk maken van een duidelijk verbod op etnisch profileren in de wet en heldere instructies voor politiemensen op het terrein”, stelt Eveline Vandevelde.
Daarnaast pleit de campagne ook voor registratie van identiteitscontroles. “Alleen zo kunnen we een goed zicht krijgen op wat er momenteel op straat gebeurt en hoe vaak er etnisch geprofileerd wordt”, licht Eveline Vandevelde toe. “Een dik jaar geleden verklaarden CD&V, Groen, N-VA, Open VLD, PVDA en sp.a dat ze voor registratie waren. Ook tijdens een hoorzitting in het parlement bleek al dat er interesse was in registratie. Wij vragen nu dat de volgende stap gezet wordt.”
Ook bij de politie zijn de geesten aan het rijpen. Verschillende zones werken aan verduidelijkende richtlijnen of onderzoeken andere pistes zoals registratie. “We gaan ervan uit dat iedereen bij de politie zijn job zo goed mogelijk wil uitoefenen. Toch stellen we vast dat etnisch profileren vandaag nog een realiteit is. Daarom is het goed dat de politiezones zelf initiatieven nemen om het in te dijken.”
Filmen en klachten
De campagne vraagt bovendien om het recht van burgers om politieacties te documenteren beter te beschermen. Daarom moeten politiemensen de opdracht krijgen om het recht om de politie te filmen, te respecteren. Verder is het belangrijk om de relatie tussen politie en gemeenschappen te verbeteren. Vertrouwen tussen beide partijen is belangrijk voor goed politiewerk.
Tenslotte moet voorzien worden in toegankelijke, onafhankelijke en effectieve klachtenmechanismen. Volgens Eveline Vandevelde is het vandaag nog altijd te moeilijk om klacht in te dienen bij de politie.
“Etnisch profileren blijft nog te dikwijls onder de radar. Mensen die het meemaken, willen het snel van zich afschudden en dienen niet makkelijk klacht in. Deze campagne is nodig om dit probleem hoog op de politieke agenda te zetten, want zonder deze druk, blijft het te makkelijk onderaan in de schuif liggen”, besluit Eveline Vandevelde.
Achtergrond
Etnisch profileren gebeurt wanneer de politie iemand stopt omwille van zijn uiterlijk en niet om wat hij heeft gedaan. Stereotypen of veronderstellingen over etniciteit, huidskleur, nationaliteit of religie zijn dan de aanleiding voor een controle, een fouillering of aanhouding, in plaats van individueel gedrag of een objectief bewijs van schuld.
De campagne ‘Niet Normaal – Stop Etnisch Profileren’ verenigt zeven Belgische mensenrechten-, jeugdwerk- en anti-discriminatieorganisaties. In het verleden organiseerden zij samen al een conferentie voor politiemensen en beleidsverantwoordelijken in Brussel en een interactieve publieksavond rond het thema in De Roma (Antwerpen).
De organisaties willen onder meer een ‘Know your rights-tool’ voor mensen die etnisch profileren ervaren en een educatief pakket voor scholen en jeugdhuizen ontwikkelen. Begin volgend jaar is ook een artistiek optreden gepland om het publiek in het algemeen te sensibiliseren over etnisch profileren. Doorheen de campagne zullen de verschillende organisaties in dialoog gaan met politie en politici.
Lees hier de vijf aanbevelingen van de campagne.