‘We hebben nood aan goede cijfers om discriminatie beter te identificeren en te onderzoeken’, schrijft het platform ‘Stop etnisch profileren’ naar aanleiding van de eerste verjaardag van de actie. Wat is er ondertussen veranderd?
‘Non-discriminatie door de politie is voor mij een topprioriteit. Het tegengaan van etnische profilering maakt daar onlosmakelijk deel van uit. Er is geen plaats voor racisme in onze samenleving, ook niet bij de politie’, stelde Minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden in een reactie over de jaarlijkse briefactie van Amnesty International Vlaanderen enkele maanden geleden. Toch heeft de minister het liever niet over een structureel probleem: ‘Op dit ogenblik beschik ik over onvoldoende gegevens om te spreken van een structureel probleem van etnisch profileren binnen de politiediensten’.
Op 25 mei 2021, en niet toevallig 1 jaar na het overlijden van de Amerikaanse George Floyd, kwam het Bureau van de Europese Unie voor de Grondrechten (FRA) met een nieuw rapport naar buiten over discriminatie van minderheden door politie in Europa waaruit duidelijk blijkt dat politie mensen met een migratieachtergrond vaker en strenger tegenhouden. Die cijfers bevestigen wat al lang geweten is en zowel erkend wordt door politiediensten als burgers die dergelijke controles ondergaan.
Frappante voorbeelden tonen aan dat etnisch profileren over meer gaat dan enkel geïsoleerde gevallen en dat structurele oplossingen nodig zijn. Vorig jaar nog werd Pierrette Herzberger-Fofana, een Duits Groen Europarlementslid, hardhandig opgepakt in Brussel omdat ze een foto maakte van een politieactie en er daarbij een sterk vermoeden heerste dat er racistische en discriminerende motieven meespeelden in de manier waarop ze behandeld werd. En in een enquête van de Brusselse Jeugdraad geven vier op de vijf jongeren aan dat ze zich onveilig voelen in contact met de politie.
Het afgelopen jaar bereikten verschillende gevallen van etnisch profileren en politiegeweld de media. Heel wat van die getuigenissen bevestigden de kracht van beelden en toonden ook een zichtbaar groeiend verzet en bewustzijn. Maar nu is het tijd voor actie om etnisch profileren bij de politie aan te pakken, vindt ook het VN-Comité voor uitbanning van raciale discriminatie (CERD).
Onlangs publiceerde het CERD haar aanbevelingen over het Belgische antiracismebeleid. Daarbij hekelt het Comité onder andere het uitblijven van een expliciet wettelijk verbod op etnisch profileren. Net zoals het CERD pleit het platform ‘Stop etnisch profileren’ voor dat verbod. Groen-Ecolo diende onlangs een wetsvoorstel in dat in die richting gaat en een algemeen discriminatieverbod wil inschrijven in de Wet op het Politieambt. Ook etnisch profileren expliciet verbieden is nuttig en nodig om duidelijk te maken aan alle politiemensen én burgers wat kan en wat niet. Bovendien kan zo’n verbod als kapstok fungeren om andere beleidsmaatregelen aan te koppelen.
Recent werd met het vrijgeven van het rapport van de Algemene Inspectie (AIG), nog maar eens bevestigd dat er nood is aan duidelijke cijfers omtrent illegitiem politiegeweld, racisme en discriminatie. Etnisch profileren maakt daar steevast deel van uit. 2 jaar geleden al verklaarden vertegenwoordigers van CD&V, Groen, N-VA, Open VLD, PVDA en Vooruit tijdens een debatavond georganiseerd door Amnesty International, dat ze voor registratie van identiteitscontroles zijn. Vandaag zien we geleidelijk vooruitgang, al is het een proces van lange adem. Zo pleit het al vermelde wetsvoorstel van Groen-Ecolo voor de registratie van identiteitscontroles. Om de strijd tegen etnisch profileren en tegen discriminatie en racisme in bredere zin te kunnen voeren is het belangrijk om ook data over etniciteit te verzamelen want zolang er geen goede cijfers bestaan, blijft het moeilijk om discriminatoire praktijken te identificeren en eigen praktijken zo nodig te onderzoeken en herzien.
Toen in juli 2020 een handelingskader professioneel profileren werd gelanceerd door vier politiezones om etnisch profileren te voorkomen, verwelkomde het platform ‘Stop etnisch profileren’ dit initiatief maar hamerde tegelijk ook op het doortrekken van dit initiatief naar andere politiezones in België. Tot heden blijkt het slechts in vier politiezones te zijn geïntroduceerd wat getuigt van een versnipperd integriteitsbeleid. Er zijn nog goede voorbeelden maar het gaat vaak om eilandjes. Dit staat in schril contrast met Nederland, waar goede praktijken actief worden gedeeld via een databank.
Ook bij de beoordeling van België in de Universal Periodic Review (UPR) van de mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (VN) op 5 mei 2021 ging veel aandacht naar etnisch profileren, politiegeweld en racisme. In respons op de vele aanbevelingen van VN-lidstaten toonde ook vicepremier Wilmès, die België vertegenwoordigde, bereidheid om actie te nemen tegen etnisch profileren. Een jaar na de lancering van het platform etnisch profileren is er dus heel veel gebeurd. Maar we mogen niet blijven steken bij aankondigingen en plannen: krachtdadige oplossingen en veranderingen op het terrein zijn nodig om discriminerende controles te stoppen, straffeloosheid aan te pakken en vertrouwen te herstellen.
Achtergrond
De campagne ‘Niet Normaal?! – Stop Etnisch Profileren’ verenigt zeven Belgische mensenrechten-, jeugdwerk- en anti-discriminatieorganisaties en activist Yassine Boubout tegen etnisch profileren door de Belgische politie.
Deze opinie verscheen eerder in Knack.